„Czytanie warunkiem koniecznym realizacji potencjału jednostki i rozwoju kraju” – pod takim hasłem w Warszawie odbyła się piąta już edycja warsztatów „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc książek”

Realizacja pełnego potencjału każdego dziecka w Polsce dzięki upowszechnieniu kultury czytania to wizja, która łączy uczestników nieformalnej koalicji „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc książek”. Piąta edycja warsztatów organizowanych przez koalicję odbyła się w dniach 14-15 września w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Wzięło w niej udział grono szeroki i różnorodne: przedstawiciele samorządów i instytucji ministerialnych, bibliotekarze i nauczycielki, organizacje pozarządowe i biznes.

Jak pomóc dzieciom realizować ich potencjał? Czytanie i rozmowa w rodzinach, od małego, jest udowodnionym skutecznym narzędziem uruchamiania potencjału mózgu człowieka. Zadajemy sobie więc pytanie niby proste – jak spowodować, by coraz więcej rodzin w Polsce czytało i rozmawiało z dzieckiem od małego. Odpowiedź jest oczywiście dość skomplikowana – bo dotyczy mechanizmów wpływu na miliony rodziców, bo wiemy że najskuteczniej zachęca się przykładem własnym. Wypracowaliśmy już część odpowiedzi – mówi Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej, gospodarz piątej edycji warsztatów, które odbyły się w jej odremontowanej siedzibie.

Reprezentowane były miasta literatury UNESCO Kraków i Wrocław, ale także Choszczno, Dąbrowa Górnicza, Gdańsk, Gdynia, Izabelin, Katowice, Sopot i Warszawa. Uwielbiam spotkania z ludźmi z kompletnie innych miejsc w Polsce – widzę moje Choszczno nagle w innym świetle –  znienacka moje problemy okazują się małe (co cieszy!), ale często też często możliwości większych ośrodków okazują się być większe (co jest wyzwaniem). Najciekawsze jest to, że pracujemy nad jednym wspólnym standardem – co to znaczy „gmina czytająca”? Jakie warunki musimy spełnić, by móc o sobie tak myśleć? Niełatwe, ale ważne pytania. No i odpowiedzi w zasadzie, krok po kroku, mamy. – dodaje Katarzyna Jezierska, Dyrektor Biblioteki Publicznej w Choszcznie.

Książka, to narzędzie o absolutnie nieskończonym potencjale – trzeba „jedynie” umieć z niej korzystać. O tym debatowaliśmy – jak sprawić, by szkoła w Polsce skuteczniej korzystała z terapeutycznych, edukacyjnych i wychowawczych supermocy książek. Fascynujące tematy, przed nami masa dalszej pracy – uśmiecha się Karina Mucha, edukatorka, psycholog, wykładowczyni SWPS, Ślązaczka.

Wiele w Polsce dzieje się w obszarze książki, ale często każdy „działa sam”, wiadomo, nie jesteśmy mistrzami pracy zespołowej. Czytelnictwo jest jednak sprawą wspólną i dlatego poświęciłam te dwa dni na rozmowę o tym jak zbudować wspólny front, jak pracować razem, jak poświęcić swój partykularny pomysł i włączyć się w działanie „zrzeszone”, które przecież na koniec może przynieść nam wszystkim więcej – bo będzie bardziej widoczne i przekonujące dla odbiorców. Pod tym względem Brytyjczycy są niesamowici – i zamierzamy na nich się wzorować – podkreśla Anna Zdrojewska-Żywiecka, prezeska Grupy Wydawniczej Relacja.

Nie do przecenienia jest fakt, że inicjatywa wolontariackiej współpracy ludzi z najróżniejszych organizacji i zakątków  Polski nie utknęła w martwym punkcie po pierwszej, czy drugiej „burzy mózgów” i bezradnej konsternacji, jak wiele jest do zrobienia. Nie utknęliśmy, udaje się nam przekuwać pomysły wypracowane przez  poszczególne grupy tematyczne na konkretne cegiełki zadań – z zadowoleniem stwierdziła Grażyna  Szarszewska zaangażowana w projekcie z ramienia Polskiej Izby Książki.

Ważne jest skupienie na rozwiązaniach niedrogich, a mogących mieć wpływ – jak np. pomysł, by dodać do wykształcenia nauczycieli obowiązkowy wykład z zakresu wpływu czytania na rozwój dziecka. Dziś nauczyciele nie są na ten temat szkoleni, uważamy, że warto o to zadbać. Takie i inne punktowe zmiany mogą bardzo dużo zmienić w przyszłości – podkreśla Grzegorz Majerowicz, członek zarządu Fundacji Powszechnego Czytania.

Spotkania „Polska czytająca – uruchamiamy Supermoc Książek” zainicjowane zostały przez Fundacji Powszechnego Czytania, Krakowski KBF-u, Polską Izbę Książki i Wrocławski Dom Literatury; prowadzone są już trzeci rok.

Czytelnictwo w Polsce jest na znacząco niższym poziomie niż w wielu innych krajach Europy. Negatywne skutki tego stanu rzeczy są nie zostały przez nikogo jednoznacznie zbadane, ale na podstawie naszej wiedzy o analizach innych rynków sądzimy, że Polska rocznie traci kilka, a może nawet kilkanaście miliardów złotych ze względu zbyt mały odsetek czytających. Polepszenie tej sytuacji jest polską racją stanu. Dlatego spotykamy się, dlatego uczestnicy gotowi są przyjeżdżać z najróżniejszych miejsc w Polsce – wszyscy rozumiemy, że temat jest bardzo istotny. Zależy nam na wypracowaniu strategii zmiany w oparciu o bardzo różnorodne punkty widzenia – centralne i lokalne; państwowe i biznesowe; dyrektorskie i bardziej codzienne. Uwzględnienie tych wielu głosów jest dla nas kluczowe. To jest metodologia, która umożliwia nam tworzenie krok po kroku (już pewne elementy mamy!) realnej, osadzonej w rzeczywistości, przemyślanej ale też możliwej do realizacji strategii podniesienia poziomu czytelnictwa w Polsce – dodają koordynatorki inicjatywy: Maria Deskur, prezes Fundacji Powszechnego Czytania, Katarzyna Janusik, zastępczyni dyrektora Wrocławskiego Domu Literatury, Grażyna Szarszewska, dyrektor generalna Polskiej Izby Książki, Urszula Chwalba, kuratorka programu Kraków Miasto Literatury UNESCO i Agnieszka Rasińska-Bóbr, starsza specjalistka Działu Literackiego KBF.

Fundacja Powszechnego Czytania jest organizacją non profit, która powstała w 2018 roku, dzięki woli współpracy konkurentów – wydawców i stawia sobie za cel podniesienie poziomu czytelnictwa w Polsce. W 2019 r Fundacja uruchomiła program Książka na receptę. Recepta na sukces zapraszając do współpracy pierwszego pediatrę na świecie, który  w 1990 roku zaczął przepisywać czytanie jak witaminy. W 2020 roku, w dniu zamknięcia szkół, Fundacja stworzyła kampanię #TerazCzasNaCzytanie namawiając rodziców do odrywania dzieci od ekranów. W 2021 roku opublikowała pierwszy polski poradnik upowszechniania czytania Supermoc książek oraz Supermoc książek w przedszkolu. Od dnia wybuchu wojny w Ukrainie prowadzi akcję #KsiążkaChroni, której celem jest dostarczenie książek dzieciom uchodźcom i pomoc wydawcom ukraińskim, w czerwcu b.r. we współpracy z Unią Metropolii Polskich wystartowała z kampanią #CzytanieRządzi, w grudniu b.r. prowadzi świąteczną kampanię fundraisingową #UwolnijSupermocDobra Fundacja zaprasza do współpracy wszystkich ludzi zainteresowanych tematem podniesienia poziomu czytelnictwa w Polsce.

KBF jest gminną instytucją kultury, która od ponad dwudziestu lat nieprzerwanie działa na rzecz rozwoju przemysłów kreatywnych, turystyki kulturalnej, branży spotkań i przemysłów czasu wolnego. Główne obszary działalności KBF to: literatura, film, muzyka, sztuki wizualne, turystyka, inicjatywy lokalne i edukacja.  Instytucja zajmuje się organizacją i promocją imprez kulturalnych o zasięgu lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym, takich jak: Misteria Paschalia, Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie, Festiwal Conrada, Wianki i wiele innych rozpoznawalnych marek. KBF jest również współgospodarzem Pałacu Potockich, wydawcą czasopism i operatorem programów Kraków Culture, Kraków Miasto Literatury UNESCO oraz Krakow Film Commission.

Polska Izba Książki (PIK) to samorząd gospodarczy branży wydawniczo-księgarskiej. Izba działa od 1990 roku. Jej podstawowym zadaniem jest dbałość o jak najdogodniejsze warunki rozwoju gospodarczego branży, piśmiennictwa oraz czytelnictwa w Polsce. Zrzesza ponad 150 firm działających na rynku książki; jest jednym z inicjatorów powstania i współfundatorów Fundacji Powszechnego Czytania.

Wrocławski Dom Literatury to instytucja powstała w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Organizuje wydarzenia literackie, poczynając od spotkań autorskich, przez projekty edukacyjne, rezydencje literackie i działalność wydawniczą (w ramach Wydawnictwa Warstwy), po festiwale i nagrody, by wymienić tu tylko Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus czy Międzynarodowy Festiwal Poezji Silesius. WDL pełni też rolę partnera po stronie miasta Wrocławia dla działań Fundacji Olgi Tokarczuk oraz koordynuje literackie projekty międzynarodowe w ramach różnych sieci współpracy, jak chociażby Międzynarodowa Sieć Miast Schronienia (ICORN), do której stolica Dolnego Śląska należy od 2015 roku. W 2019, za sprawą aplikacji przygotowanej przez zespół WDL, Wrocław dołączył także do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO jako Miasto Literatury, a w 2022 roku podpisał deklarację założycielską nowej sieci międzynarodowej współpracy literackiej – Światowych Stolic Książki UNESCO.